Dowództwo armii brytyjskiej po przeanalizowaniu przebiegu działań bojowych  w Afryce  Północnej doszło do wniosku, iż potrzebuje nowego typu działa samobieżnego do zwalczania niemieckich pojazdów pancernych. W związku z powyższym amerykańsko-brytyjska Komisja ds. Uzbrojenia w 1942 r. ogłosiła rozpoczęcie prac nad projektem takiego pojazdu. Pojazd miał wejść na uzbrojenie zarówno armii amerykańskiej, jak i brytyjskiej. W wyniku prowadzonych analiz oraz testów stwierdzono, że najlepszym rozwiązaniem będzie użycie pojazdu z napędem półgąsienicowym. Postanowiono, że nowa konstrukcja będzie bazowała na podwoziu półgąsienicowego transportera z serii M3. Z uwagi na to, iż produkcja pojazdu miała się odbywać na terenie Stanów Zjednoczonych, zrezygnowano z początkowej koncepcji montażu na nowym pojeździe brytyjskich sześciofuntowych armat Mark V a zdecydowano się na produkowaną w USA jej licencyjną odmianę – armatę M1 L/50. Korzystając z nabytych już doświadczeń zdecydowano, iż obsługa armaty osłonięta zostanie półotwartą, pancerną kazamatą. Umożliwiało to obrót armaty w poziomie o 27,5 stopnia na obie strony, oraz w od -5 do 15 stopni w pionie. Zapas pocisków do działa wynosił 99 sztuk. Obsługą armaty zajmowało się trzech żołnierzy.

T48/SU-57

Jesienią 1942 r. armia amerykańska zrezygnowała z chęci wdrożenia nowego pojazdu, w związku z czym podjęto decyzję o jego budowie tylko na rzecz armii brytyjskiej. Produkcję zlecono zakładom Diamond T Motors Car Company z Chicago, z którymi miały kooperować zakłady z Cleveland-White Motor Company dostarczające jednostkę napędową do nowego pojazdu. Pierwsze wozy bojowe zeszły z linii montażowej w grudniu 1942 r. a do zakończenia produkcji, które miało miejsce w maju 1943 r. zdołano wyprodukować 962 pojazdy znane jako 57 mm Gun Motor Carriage T48. Z tej liczby 282 pojazdy pozostały w USA (z czasem przebudowano je do standardu transportera M3A1). Pozostałe działa samobieżne przekazano w ramach umowy Lend-Lease Brytyjczykom. Część nowych pojazdów zdążyła jeszcze wziąć udział w zmaganiach z DAK w Afryce Północnej, gdzie jednak dość szybko okazało się, że działa samobieżne tego typu nie są w stanie skutecznie zwalczać niemieckich czołgów na dalsze odległości.

W związku z powyższym postanowiono przekazać praktycznie wszystkie pojazdy do Związku Radzieckiego. W wyniku tej decyzji trafiło tam 650 dział pancernych, co uczyniło z tego kraju ich głównego użytkownika. Pojazdy pozostawione w Wielkiej Brytanii wzorem USA przerobiono na standardowe transportery piechoty.

Działa SU-57 w marszu w Rumii

Pierwsze działa samobieżne zostały dostarczone Związkowi Radzieckiemu w 1943 r. a ostatnie w 1944 r. Debiut nowych pojazdów na froncie wschodnim miał miejsce podczas forsowania Dniepru w sierpniu 1943 r.                     

W ZSRR działo samobieżne otrzymało rosyjskie oznaczenie SU-57. Wozy mimo niedużej efektywności brały udział w walkach na froncie wschodnim aż do zakończenia działań wojennych.

Armia niemiecka zdobyła przynajmniej kilka pojazdów tego typu, prawdopodobnie pierwsze działo samobieżne zostało zdobyte przez żołnierzy niemieckich w Tunezji w 1943 r. Pojazd wg. dostępnych informacji nie został poddany żadnym modyfikacjom, zachowano na nim nawet oryginalne amerykańskie malowanie. Jedynie na burtach kadłuba oraz z przodu pojazdu naniesiono namalowane na biało kontury niemieckich oznaczeń przynależności państwowej.  Znane są również fotografie przedstawiające zdobyczne działo SU-57 na froncie wschodnim. Jednostki niemieckie mogły zdobyć w walkach na wschodzie kilka pojazdów tego typu, zwłaszcza biorąc pod uwagę fakt iż zdecydowana większość tych pojazdów trafiła na uzbrojenie właśnie Armii Czerwonej.

Zdobyte przez Niemców SU-57 na froncie wschodnim

          Przykładowo w 72. Dywizji Piechoty (72. Infanterie Division) było w użyciu 57 mm działo samobieżne T48 na podwoziu M3. Pojazd należał do Infanterie Regiment 105 i został zdobyty przez Wehrmacht właśnie na froncie wschodnim. Następnie wiosną 1945 r. pojazd wpadł w ręce żołnierzy amerykańskich. 

          Działo SU-57 znalazło się także na uzbrojeniu Ludowego Wojska Polskiego. Pierwsze 15 pojazdów trafiło w polskie ręce w marcu 1944 r., 13 z nich włączono w skład kompanii dział samobieżnych 1 batalionu rozpoznawczego. Z kolei 7 czerwca 1944 r. na jego bazie utworzono 7 samodzielny dywizjon artylerii samobieżnej wyposażony właśnie w SU-57. Podczas prowadzonych działań bojowych stracono część pojazdów z uwagi iż nie był to standardowy sprzęt produkcji radzieckiej jednostka nie otrzymała uzupełnień. 10 maja 1945 r. pozostało  w niej już tylko 5 dział tego typu.

Działo SU-57 z 7das, prawdopodobnie marzec1945, oficer w skórzanej kurtce – płk. Malutin dowódca 1 brygady pancernej.

          Po wojnie wszystkie pojazdy zostały przydzielone do jednostek KBW. Po zdemontowaniu dział używano ich jako opancerzonych transporterów piechoty. SU-57 brały m.in udział w walkach z oddziałami UPA w Bieszczadach oraz „Operacji Wisła”. Pod koniec lat 50-tych zostały wycofane z linii.

Jeden z 2 zachowanych oryginalnych SU-57 w Polsce (MWP)

Podstawowe dane techniczne:

Autor: Piotr Boczoń